بیماری التهاب روده (IBD) چه تفاوتی با سندروم روده تحریک پذیر (IBS) دارد؟

این بیماری شامل بیماری کرون (Crohn’s disease)، کولیت اولسراتیو (Ulcerative colitis) و کولیت نامشخص (Indeterminate colitis) است. تفاوت‌هایی بین این سه نوع بیماری نیز وجود دارد.

بیماری کرون یکی از بیماری‌های التهابی روده است که می‌تواند در هر جایی از دستگاه گوارش به‌صورت نقطه‌نقطه یا لکه‌لکه اتفاق بیفتد. کولیت اولسراتیو باعث بیماری پیوسته و یکپارچه در روده بزرگ می‌شود.

کولیت نامشخص، مانند کولیت اولسراتیو، روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما در عین حال علایمی مشابه با بیماری کرون دارد که تشخیص بین این دو را مشکل می‌سازد.

بیماری التهاب روده، یک بیماری مزمن وابسته به سیستم ایمنی است. گمان می‌رود این بیماری به‌علت تعاملات پیچیده بین عوامل ژنتیکی و فاکتورهای محیطی ایجاد می‌شود. با این حال ممکن است تعداد زیادی از فاکتورها در ایجاد و پیشرفت این بیماری نقش داشته باشند. به نظر می‌رسد که سیستم ایمنی به روشی نامناسب واکنش نشان داده و منجر به التهاب و علایم و نشانه‌های این بیماری می‌شود. در این صورت، این سیستم فعال شده و بخش‌هایی از سیستم گوارش و گاهی سایر بخش‌های بدن را به اشتباه هدف قرار می‌دهد.

این بیماری به‌علت اختلال ارتباطی بین سیستم عصبی مرکزی، و سیستم عصبی روده‌ای رخ می‌دهد. اگر اختلال در ارتباط بین این دو سیستم وجود داشته باشد علایم این بیماری ظاهر می‌شود. دلایل این بیماری نیز تا حدودی ناشناخته است. همچنین تفاوت‌هایی در علایم این بیماری در افراد مبتلا وجود دارد؛ بعضی‌ها اسهال و بعضی دیگر یبوست را تجربه می‌کنند، و برخی به هر دوی این علایم مبتلا هستند. انواع مختلف سندروم روده تحریک‌پذیر به این شکل است:

یکی از دلایلی که اغلب بین این دو بیماری اشتباه گرفته می‌شود، علایم و نشانه‌های آنهاست که می‌تواند هم‌پوشانی داشته باشد. با این حال، علائمی در بیماری التهاب روده وجود دارد که در روده تحریک‌پذیر دیده نمی‌شود و همچنین نشانه‌هایی در بیماری کرون ممکن است رخ بدهد که در کولیت اولسراتیو اتفاق نمی‌افتد و بالعکس.

علایمی که در هر دو بیماری رخ می‌دهد:

علایمی که در التهاب روده رخ می‌دهد اما در روده تحریک‌پذیر دیده نمی‌شود:

هر دوی این بیماری‌ها باعث ایجاد شکم‌درد می‌شوند. هر فردی ممکن است تجربه متفاوتی با بقیه داشته باشد اما گاهی محل قرار گرفتن درد و حس آن مشابه است.

در سندروم روده تحریک‌پذیر، درد ممکن است خفیف یا شدید باشد و شکم در معاینات و لمس حساس شود. در سندروم روده تحریک‌پذیر با یبوست یا IBS-C، درد شایع‌تر و آزاردهنده‌تر از انواع دیگر این سندروم است. درد شکم در بیماری التهاب روده شایع‌تر است و درد معمولا در زمان اوج بیماری احساس می‌شود. بیش از 80% این افراد حداقل هفته‌ای یک‌بار دچار درد شکم می‌شوند.

در کولیت اولسراتیو، در قسمت تحتانی شکم احساس انقباض و گرفتگی دیده می‌شود که بعد از اجابت مزاج بهتر می‌شود. در بیماری کرون، درد معمولا در پایین شکم و سمت راست حس می‌شود. درد ممکن است بعد از غذا خوردن بدتر شود.

عوامل زمینه‌ساز هر دوی این بیماری‌ها هنوز به‌خوبی شناخته نشده است. محققان همچنان در تلاش برای یافتن دلایل ابتلای افراد به این اختلالات هستند. در هر صورت، فاکتورهای زیادی نقش دارند که احتمالا از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند.

← دلایل ایجاد بیماری روده تحریک‌پذیر

عوامل زیادی در ایجاد این بیماری نقش دارند، اما به‌طور کلی، اختلال در نحوه اتصال و ارتباط بین مغز و سیستم گوارشی است. برخی از مواردی که با ایجاد این بیماری مرتبط است عبارتند از:

← دلایل ایجاد بیماری التهاب روده

علل ایجاد این بیماری به‌طور کامل شناخنه نشده است، اما به‌طور کلی تصور می‌شود یک بیماری ژنتیکی باشد که توسط عوامل محیطی تحریک می‌شود. افرادِ دارای زمینه ژنتیکی در مواجه با محرک‌های محیطی، احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.

همچنین سیستم ایمنی نقش مهمی در ایجاد این بیماری دارد؛ التهاب یک پاسخ مناسب سیستم دفاعی بدن برای برخی شرایط است، اما در این بیماری، در این حالت، التهابِ ایجاد شده توسط سیستم ایمنی، یک واکنش نادرست است.

بیماری التهابی روده عموماً پس از گرفتن شرح حال و انجام برخی آزمایش‌ها تشخیص داده می‌شود. در اغلب موارد، یک آزمایش تخصصی برای تشخیص وجود ندارد. با این حال کولونوسکوپی در صورت وجود التهاب یا وجود زخم می‌تواند اطلاعات زیادی در این زمینه ارائه دهد.

تست‌هایی که برای تشخیص بیماری التهاب روده استفاده می‌شوند عبارتند از:

سندروم روده تحریک‌پذیر با مجموعه‌ای از استانداردها به نام معیارهای رُم (Rome criteria) تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص این بیماری، فرد باید به‌طور متوسط حداقل یک روز در هفته در طی سه ماهه گذشته، درد شکمی مکرر داشته باشد که با چند مورد از علایم زیر همراه بوده است:

برای قطعیت یافتن این تشخیص، این معیارها باید حداقل برای 3 ماه ادامه داشته و حداقل از 6 ماه قبل شروع شده باشند.

یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی بین این دو بیماری، عوارض ناشی از آنهاست. سندروم روده تحریک‌پذیر، یک بیماری مزمن است که علائم آن ممکن است مکرراً ایجاد و ناپدید شوند. این عارضه، عامل ایجاد سرطان روده بزرگ نیست.

افراد مبتلا به این بیماری که یبوست دارند، بیشتر در معرض خطر انباشتگی مدفوع قرار دارند و برای کاهش علایم، خود رژیم غذایی خود را محدود می‌کنند. این کار باعث کمبود ویتامین و مواد معدنی در بدن آنها می‌شود.

در افراد مبتلا با اسهال، خطر کم‌آبی افزایش پیدا می‌کند. همچنین ممکن است در آنها هموروئید ایجاد مشکل کند. احتمال ابتلا به بیماری‌های روحی-روانی از قبیل اضطراب و افسردگی در این افراد بیشتر است.

بیماری التهاب روده با عوارض متعددی در داخل و خارج دستگاه گوارش همراه است. عوارض ممکن است در بیماری کرون و کولیت اولسراتیو متفاوت باشد.

یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی بین این دو بیماری، روش درمان آنهاست. در کنار تغییر در سبک زندگی، داروهای مختلفی برای هر یک تجویز می‌شود.

IBS

داروهای تجویزی که ممکن است برای درمان انواع مختلف این سندروم استفاده شود، شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند ریفاکسیمین برای IBS-D، داروهای ضد اسپاسم مانند دی‌سیکلومین‌هیوسیامین و هیوسین و … است. رژیم غذایی یکی دیگر از راه‌های کلیدیِ درمان است.

IBD

بسیاری از داروهای تجویز شده برای IBD هم در کرون و هم در کولیت اولسراتیو استفاده می‌شود. برخی از این داروها عبارتند از:

همچنین ممکن است از جراحی برای برداشتنِ قسمت آسیب‌دیده استفاده شود. در کولیت اولسراتیو ممکن است ایلئوستومی (Ileostomy) و در بیماری کرون، رزکسیون همراه با کولوستومی، ایلیوستومی و جراحی تنگی روده می‌تواند تجویز شود.

در کنار جراحی، تغییر در سبک زندگی و عادات غذایی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

سندروم روده تحریک‌پذیر یک بیماری شایع است که بین 4 تا 5 درصد افراد را درگیر کرده و در افراد زیر 50 سال بیشتر دیده می‌شود، و همچنین در خانم‌ها بیشتر از آقایان تشخیص داده می‌شود.

بیماری التهاب روده نیز یک بیماری شایع است که قبلا در کشورهای غربی بیشتر دیده می‌شد.

استرس اگرچه باعث ایجاد این بیماری‌ها نمی‌شود، اما می‌تواند علایم را تشدید کند. رابطه بین بیماری و استرس اغلب به‌صورت دوطرفه توصیف می‌شود؛ بدین معنا که هم استرس می‌تواند شرایط این دو بیماری را بدتر کند، و هم این بیماری‌های باعث ایجاد و تشدید استرس می‌شود.

این امکان وجود دارد که یک نفر همزمان IBS و IBD داشته باشد. این که چگونه این شرایط ممکن است هم‌پوشانی داشته باشند هنوز به خوبی درک نشده است. برای برخی از افراد مبتلا به IBD که حتی در زمان بهبودی نیز علائم دارند، IBS ممکن است علت اصلی باشد.

IBD با سایر شرایط ناشی از سیستم ایمنی مرتبط است که می‌تواند شامل آسم، برونشیت مزمن، بیماری سلیاک، مولتیپل‌اسکلروزیس، پریکاردیت، پسوریازیس و آرتریت روماتوئید باشد.

IBS و IBD از نظر علائم شباهت‌هایی دارند، اما تفاوت‌های خاص و مهمی دارند. تشخیص در درمان و مدیریت این شرایط مهم است زیرا با داروهای مشابه درمان نمی‌شوند.